सरकारी नोकरी

सरकारी नोकरी करुन खितपत पडण्यापेक्षा एखाद्या आयटी कंपनीत किंवा कॉपोर्रेट जगतात दिमाखाने वावरुन लाखो रुपये कमावण्याकडे हल्लीच्या पिढीचा ओढा दिसतो. पण नुकत्याच जाहीर झालेल्या सहाव्या वेतन आयोगामुळे आजच्या तरुणांचा हा 'नजरिया' बदलतोय. खाजगी क्षेत्राप्रमाणे सरकारी नोकरीतही भरपूर पगार मिळू लागले आहेत. चांगला पगार, मिळवलेल्या ज्ञानाचा पुरेपूर वापर करण्याची संधी आणि लोकांकडून मिळणारा मान सरकारी नोकरीत मिळतो.

सरकारी नोकरी म्हणजे सिक्युअर्ड जॉब. पूवीर्च्या काळी तर असा सिक्युअर्ड जॉब करण्याकडेच सगळ्यांचाच जाणीवपूर्वक कटाक्ष असायचा. पण हळूहळू सरकारी नोकऱ्यांच्या तुलनेत उमेदवारांची संख्या वाढली नी नोकरीसाठी खाजगी क्षेत्रात नोकरदार वर्गाचा शिरकाव झाला. काळ बदलला, तसतशी नाइन टू फाइव्ह जॉब करण्याची संकल्पना कॉपोर्रेट जगताने मोडून काढली. बीपीओ सेक्टरने तर दिवसरात्र काम करण्याचा पायंडा पाडला.

आजच्या स्पधेर्च्या युगात कंपनीच्या नियमानुसार काम करावं लागतं. तुम्ही फक्त नाइन टू फाइव्ह जॉबची अपेक्षा कराल, तर आजच्या दुनियेत मागे पडाल. पुढे जायचं तर इण्डस्ट्रीच्या मागणीप्रमाणे आपली एफिशियन्सी दाखवावीच लागते. तुम्ही काम केलं नाही, तर तुमच्याऐवजी दुसरं कोणी तरी तयार असतंच. म्हणूनच कामाच्या प्रती आपली असणारी निष्ठा 'प्रेझेण्ट' करावी लागते.

आपलं ज्ञान आणि क्षमता दाखवायला मिळणारा स्कोप, भरपूर पगार, सिनीऑरिटीप्रमाणे नाही तर एफिशियन्सीमुळे मिळणारी बढती या सगळ्या बाबींमुळे आजच्या तरुणांचं कॉपोर्रेट सेक्टरकडे लक्ष वेधलं नसतं, तरच नवल! पण त्याचबरोबर गव्हन्मेर्ण्ट जॉब्समध्ये असणारी सिक्युरिटी आणि सगळ्याच दृष्टिकोनातून मिळणारे फायदे लक्षात घेता या क्षेत्राला आजही तेवढीच मागणी आहे.

सरकारी क्षेत्रातील जॉब्सची माहिती देणारे हे असेच काही पर्याय:

युपीएससी

( युनियन पब्लिक सविर्स कमिशन)

सरकारी उच्च आणि मध्यम स्तरावरील उमेदवारांची नेमणूक करण्यासाठी सेण्ट्रल गव्हन्मेर्ण्ट स्तरावर युपीएससी आणि स्टाफ सिलेक्शन आहे, तर राज्य पातळीवर राज्य सेवा आयोग (पब्लिक सविर्स कमिशन) आहेत.

केंद सरकारच्या अखत्यारित असणाऱ्या एकूण २५ पदांवरील भरती युपीएससीच्या स्पर्धा परीक्षेद्वारे केली जाते.

नागरी सेवा परीक्षा :

पात्रता : कोणत्याही शाखेतील ग्रॅज्युएशन

वय : २१ ते ३० वर्ष

पूर्व आणि मुख्य परीक्षा आणि मुलाखत अशा तीन स्तरावर ही परीक्षा घेतली जाते.

प्रशासकीय सेवा

( अॅडमिनिस्ट्रेशन सविर्सेस)

अकाऊण्ट्स ऑफिसर्स, आयएएस, आयएफएस, आयपीएस, सीबीआय, रेल्वे पोलिस, सीआयएसएफ, इन्कम टॅक्स, आडिर्नन्स फॅक्टरीज, पोस्टल सविर्सेस, रेल्वे ट्रॅफिक/ पसोर्नल, डिफेन्स, इन्फमेर्शन सविर्सेस, ट्रेड सविर्स, सेक्रेटरियल सविर्स, रेल्वे बोर्ड, आर्म्ड् फोसेर्स, सिविल सविर्सेस आदी पदांचा यात समावेश होतो.

पूर्व आणि मुख्य परीक्षा अशा दोन स्तरावर ही परीक्षा घेतली जाते.

जीओलॉजिस्ट

पात्रता : पोस्ट ग्रॅज्युएट इन जीओलॉजी/ अप्लाइड जीओलॉजी/ मरिन जीओलॉजी/ असोसिएट/ मिनरल एक्स्प्लोरेशन/ हायड्रोजीओलॉजी

वय : २१ ने ३२ वर्ष

इंजिनीअरिंग सविर्स : या अंतर्गत पुढील परीक्षा घेतल्या जातात

भारतीय रेल अभियांत्रिकी सेवा

भारतीय रेल विद्युत अभियांत्रिकी सेवा

भारतीय रेल सिग्नल अभियांत्रिकी सेवा

भारतीय रेल यांत्रिकी अभियांत्रिकी सेवा

भारतीय रेल भांडार

स्पेशल क्लास रेल्वे अॅप्रेण्टिस

पात्रता : बारावी पास

वय : १७ ते २१ वर्ष

यात जनरल अॅबिलिटी टेस्ट, फिजिक्स, केमिस्ट्री आणि मॅथ्स या विषयांवर आधारित प्रश्न विचारले जातात.

या अंतर्गत रेल्वे इंजिनीअर (स्पेशल क्लास रेल्वे अॅप्रेण्टिस) परीक्षाही घेतली जाते.

सिविल सविर्सेस एक्झामिनेशन

यात पुढील पदांचा समावेश होतो.

०इंडियन अॅडमिनिस्ट्रेटिव्ह सविर्स (केंद सरकारच्या वेगवेगळ्या खात्यांचा कारभार सांभाळणं),

०इंडियन फॉरेन सविर्स ऑफिसर (परदेशातील भारताच्या वकिलातीतील कामकाज पाहणं),

०इंडियन पोलिस सविर्स ऑफिसर (निर्धारित क्षेत्रात गुन्हेगारांवर लक्ष ठेवणं),

०पोस्टल सविर्स ऑफिसर (पोस्ट खात्याचा कारभार पाहणं)

०इंडियन डिफेन्स अकाऊण्टस सविर्स ऑफिसर (लष्कराचा खर्च नियंत्रणात ठेवणं)

०इंडियन ऑडिर्नन्स फॅक्टरीज सविर्स ऑफिसर (दारूगोळा कारखान्यांचे कामकाज पाहणं)

०इंडियन रेव्हेन्यू सविर्स ऑफिसर (आथिर्क कमाई संदर्भात कामकाज सांभाळणं)

०कस्टम्स अॅप्रेजर (परदेशातून भारतात येणाऱ्या किंमती मालाचं मूल्यांकन करणं)

०सेण्ट्रल ब्युरो ऑफ इन्व्हेस्टिगेशन पोलीस ऑफिसर (गुप्तहेराचं काम)

०सेण्ट्रल सेक्रेटमरेएट सविर्स सेक्शन ऑफिसर

०इंडियन डिफेन्स इस्टेट सविर्स ऑफिसर (लष्करी मालमत्तेची देखभाल)

०इंडियन पोस्ट आणि टेलिग्राफ फायनान्स सविर्स ऑफिसर (पोस्ट खात्यातील आथिर्क व्यवहारांवर नियंत्रण ठेवणं)

०इंडियन सिविल अकाऊण्टस सविर्स ऑफिसर

०रेल्वे ट्रॅफिक सविर्स ऑफिसर

०आर्म्ड फोसेर्स हेडक्वार्टर्स सिविल सविर्सेस (लष्करी सैनिकांची काळजी घेणं)

०रेल्वे बोर्ड सेक्रेटरिएट सविर्स सेक्शन ऑफिसर (रेल्वे ऑफिसरला त्याच्या कामात मदत करणं)

०इंडियन रेल्वे अकाऊण्ट्स सविर्स ऑफिसर (रेल्वेच्या खर्चावर नियंत्रण ठेवणं)

०इंडियन ऑडिट आणि अकाऊण्टस सविर्स ऑफिसर (सरकारी खर्चावर नियंत्रण ठेवणं)

०इंडियन रेल्वे पसोर्नल सविर्स ऑफिसर (भारतीय रेल्वे कर्मचाऱ्यांविषयक काम पाहणं)

०इन्फमेर्शन ऑफिसर

०सेण्ट्रल ट्रेड सविर्स ऑफिसर (भारताच्या राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय व्यापारावर लक्ष ठेवणं)

०सेण्ट्रल एक्साइज ऑफिसर (अबकारी कराची अमलबजावणी)

०कस्टम्स ऑफिसर (परदेशातून येणाऱ्या मालावर करआकारणी)

०सेण्ट्रल इण्डस्ट्रिअल सिक्युरिटी फोर्स कमाण्डण्ट (राष्ट्रीय स्मारकांची सुरक्षाव्यवस्था)

इंडियन फॉरेस्ट सविर्स

वनसंरक्षकांची भरती या परीक्षेच्या माध्यमातून केली जाते.

पात्रता : अॅनिमल हजबण्ड्री/ व्हेटर्नरी सायन्स/ बॉटनी/ केमिस्ट्री/ जीओलॉजी/ मॅथ्स/ फिजिक्स/ स्टॅट्स/ झूओलॉजी यापैकी एका विषयात डिग्री किंवा बीएस्सी इन अॅग्रिकल्चर/ फॉरेस्ट्री किंवा बीई

कॉन्झव्हेर्टर ऑफ फॉरेस्ट्स

इकॉनॉमिक सविर्सेस :

पात्रता : पीजी (इकॉनॉमिक्स/ अप्लाइड इकॉनॉमिक्स/ बिझनेस इकॉनॉमिक्स/ इकॉनॉमेट्रिक्स)

इकॉनॉमिक/ स्टॅटिस्टिकल सविर्स ऑफिसर : वय : २१ ते ३० वर्ष

ग्रॅज्युएट लेव्हल एक्झामिनेशन

पात्रता : ग्रॅज्युएशन

डिव्हिजनल अकाऊण्टण्ट, ऑडिटर आदी पदं

सेण्ट्रल एक्साइज इन्स्पेक्टर : वय : १८ ते २७ वर्ष

कस्टम्स एक्झामिनर

इन्कम टॅक्स ऑफिसर

सीबीआय इन्स्पेक्टर

बारावी आणि ग्रॅज्युएशननंतर स्पर्धा परीक्षांची तयारी करता येते. शालेय किंवा कॉलेजमधील अभ्यासक्रमावर आधारित प्रश्न परीक्षेत विचारले जात नाहीत. साधारणपणे फिजिक्स, मॅथ्स आणि केमिस्ट्री या विषयांवर आधारित प्रश्न परीक्षेत विचारले जातात. त्याचबरोबर जनरल नॉलेज, करण्ट अफेअर्स आदी विषयांची माहिती ठेवणं आवश्यक आहे.

या परीक्षांमध्ये सहजासहजी यश मिळत नाही. म्हणूनच बारावीपासूनच कसून तयारी करायला हवी. पूर्व परीक्षेपासून मुख्य परीक्षा, मुलाखत आणि काही पदांसाठी मानसिक आणि शारिरीक चाचणी पास व्हावी लागते. एकंदरच तावून सुलाखून निघाल्यावरच या क्षेत्रात प्रवेश करता येतो.

स्पर्धा परीक्षांची तयारी करण्यासाठी विविध संस्थामार्फत मार्गदर्शन करणारे सेमिनार्स, वर्कशॉप्स घेतले जातात. त्याचबरोबर कोचिंग क्लासेसही आहेत. याशिवाय मार्गदर्शक पुस्तकं, नियतकालिकंही बाजारात उपलब्ध आहेत. त्यांची मदत घेता येईल.

नॅशनल डिफेन्स अॅकॅडमी

आमीर् : यात लेफ्टनंण्ट, कॅप्टन, मेजर, लेफ्टनंण्ट कर्नल, कर्नल, ब्रिगेडियर, मेजर जनरल, लेफ्टनंण्ट जनरल, व्हाइस चीफ आमीर् स्टाफ, चीफ ऑफ आमीर् स्टाफ आदी पदांवर काम करता येतं.

नेव्ही : यात सब लेफ्टनंण्ट, लेफ्टनंण्ट, लेफ्टनंण्ट कमाण्डर, कमाण्डर, कॅप्टन, कमोडोर, रेअर अॅडमिरल, व्हाइस अॅडमिरल, व्हाइस चीफ ऑफ नेव्हल स्टाफ आणि अॅडमिरल आदी पदांचा समावेश होतो.

पात्रता : बारावी पास (फिजिक्स आणि मॅथ्स)

डॉक्टर्स : पात्रता : एमबीबीएस

सीडीएस : (कम्बाइण्ड डिफेन्स सविर्सेस)

आमीर्: पात्रता : पदवी, वय : १९ ते २४ वर्ष

नेव्ही : पात्रता : बीएससी (फिजिक्स, मॅथ्स)/ बीई, वय : १९ ते २२ वर्ष

एअरफोर्स : पात्रता : बीएससी (फिजिक्स, मॅथ्स)/ बीई, वय : १९ ते २५ वर्ष

ओटीए : डिग्री वय : १९ ते २५ वर्ष

असिस्टण्ट प्रॉव्हिडण्ट फण्ड कमिशनर : पात्रता : डिग्री, वय : जास्तीतजास्त ३५ वर्ष

सेण्ट्रल पोलीस ऑर्गनायझेशन्स कमाण्डण्ट्स :

पात्रता : ग्रॅज्युएशन

वय : २० ते २५ वर्ष

स्पर्धा परीक्षा - युपीएससी

गव्हन्मेर्ण्ट सेक्टरमध्ये समाविष्ट होणाऱ्या काही संस्था

* इंडिया टुरिझम डेव्हलपमेण्ट/ कॉपोर्रेशन लि.

* एअर इंडिया

* भारत पेट्रोलियम कॉपोर्रेशन लि.

* इन्स्टिट्यूट ऑफ लाइफ सायन्स

* नॅशनल ब्रेन रिसर्च सेण्टर

* टाटा मेमोरियल सेण्टर

* एरोनॉटिकल डेव्हलपमेण्ट एजन्सी

* कॅनरा बँक

* गेल (इंडिया) लि.

* इंडियन इन्स्टि्यूट ऑफ जीओमॅग्नेटिझम

* सेण्टर फॉर डेव्हलपमेण्ट ऑफ अॅडव्हान्स्ड कम्प्युटिंग

* इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स

* द इन्स्टिट्यूट ऑफ कंपनी सेक्रेटरीज ऑफ इंडिया

* इंडिया ट्रेड प्रमोशन ऑर्गनायझेशन

* नॅशनल कौन्सिल ऑफ एज्युकेशनल रिसर्च अॅण्ड ट्रेनिंग

* नॅशनल मिनिरल डेव्हलपमेण्ट कॉपोर्रेशन लि.

* टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फण्डामेण्टल रिसर्च

* विक्रम साराभाई स्पेस सेण्टर

* नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ रुरल डेव्हलपमेण्ट

* नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर द व्हिज्युअली हॅण्डीकॅप्ड्

* नॅशनल शेड्युल्ड ट्राइब्स फायनान्स अॅण्ड डेव्हलपमेण्ट कॉपोर्रेशन

* कॉमनवेल्थ एज्युकेशनल मीडिया सेण्टर फॉर एशिया

* इंजिनीअर्स इंडिया लि.

* ब्युरो ऑफ एनजीर् एफिशियन्सी

* महाराष्ट्र स्टेट रोड डेव्हलपमेण्ट कॉपोर्रेशन लि.

* नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्निकल टीचर्स ट्रेनिंग अॅण्ड रिसर्च

* हिंदुस्तान इन्सेक्टिसाइड्स लि.

* थापर युनिव्हसिर्टी