नेटवरचा खेळ! 31 Oct 2008,

विश्वनाथन आनंद याचा अजिंक्यपदापर्यंतचा प्रवास लाखो लोकांनी लाइव्ह पाहिला, तो इंटरनेटच्या माध्यमातून. पण केवळ बुद्धिबळच नाही, तर क्रिकेट आणि लॉन टेनिस, फुटबॉल आणि बास्कटेबॉल अशा खेळांच्याही साइटस आता आहेत आणि त्यावरून क्रीडारसिकांना अगदी भरभरून माहिती सतत मिळत असते...
.......
भारताचा बुद्धिबळपटू विश्वनाथन आनंद पाडव्याच्या दिवशी पुन्हा एकदा र्वल्ड चँपियन झाला आणि आपल्याकडे खऱ्या अर्थाने दिवाळी साजरी झाल्यासारखी वाटली. आनंद काही पहिल्यांदा र्वल्ड चँपियन बनला नव्हता, तरीही एकदा मिळवलेले विजेतेपद टिकविण्यासाठी अधिक श्रम करावे लागतात. ते त्याने केले आणि विजेतेपद टिकविले, हे स्पधेर्च्या ठिकाणी उपस्थित असणाऱ्या काहीशे लोकांनी पाहिले आणि जगभरातील लाखो बुद्धिबळ रसिकांनी पाहिले. जगभरातील लोक हे पाहू शकले याचे कारण एकच. इंटरनेट. बुद्धिबळ महासंघाच्या www.fide.com या साइटवरून लोकांनी आनंद आणि क्रामनिक या दोघांची प्रत्येक मूव्ह पाहिली, त्यावरून मनातल्या मनात दोन्ही खेळाडूंच्या पुढच्या चाली काय असतील याचा अंदाज केला. म्हणजेच प्रेक्षकांचे नकळत चांगले प्रशिक्षण झाले.

इंटरनेटवरून क्रीडा क्षेत्रातल्या घडामोडींची लाइव्ह माहिती मिळण्याची सोय आज नव्याने झालेली नाही. पण बुद्धिबळाच्या सामन्यातील प्रत्येक चाल पाहताना जी मजा येते, ती अन्य कोणत्याही खेळात येत नाही. तसे पाहता क्रिकेटपटूंची http://www.cricinfo.com/ ही अत्यंत आवडती साइट आहे. जगाच्या कानाकोपऱ्यात कोठेही प्रथम श्रेणीचे क्रिकेट चालू असले वा या खेळासंबंधी काहीही घडामोडी होत असल्या तरी या साइटवर त्याची माहिती ताबडतोब मिळणारच, असा विश्वास प्रत्येकाच्या मनात आहे. प्रत्येक खेळाडूची अगदी अपटूडेट आकडेवारी, त्याचे पूर्ण प्रोफाइल, देशाची माहिती आणि प्रत्येक स्थानिक स्पधेर्चा तपशील ही साइट देते.

पूवीर्च्या काळी (म्हणजे अगदी पाच वर्षांपूवीर्पर्यंत) काही उत्साही लोकांना वहीत प्रत्येक देशाच्या टेस्ट वा वनडे मॅचेस यांची माहिती लिहून काढण्याचा छंद होता. पण गेल्या काही वर्षांत क्रिकेट एवढे वाढले की असे घरच्या घरी रेकॉर्ड ठेवायचे म्हणजे नोकरीधंदा सोडून घरी बसण्याची पाळी. इंटरनेटमुळे आणि क्रिकइन्फोमुळे हा सारा प्रश्न सुटला आहे.

अर्थात क्रिकेटबद्दल ही एकच साइट अस्तित्वात आहे असे मात्र नाही. त्याची कितीतरी उदाहरणे देता येतील. प्रत्येकाचे काही ना काही तरी वैशिष्ट्य आहेच. पण 'क्रिकइन्फो' ही 'दादा' साइट आहे. बुद्धिबळाचेही तसेच. या खेळाच्या असंख्य साइट्स असल्या तरी अधिकृत असलेली www.fide.com ही साइटच मोठ्या प्रमाणावर पाहिली जाते. या साइटचे वैशिष्ट्य म्हणजे या खेळासंबंधी मूलभूत माहिती, खेळाचा इतिहास, टॉप प्लेअर्स, त्यांची माहिती, बुद्धिबळातल्या रेटिंग्जची माहिती, महत्त्वाच्या असणाऱ्या स्पर्धा, त्यांचे निकाल आदि संपूर्ण माहिती या साइटवर मिळते. जगातील प्रमुख बुद्धिबळ संघटना म्हणून या साइटला मान असला तरी अन्य लहानसहान संघटनांनी काढलेल्या वा खाजगीरीत्या चालणाऱ्या साइट्स आहेतच. प्रत्येक देशाच्या बुद्धिबळ संघटनेची साइट असते; शिवाय काही खेळाडूंनी स्वत:च्या खाजगी साइटही बनविल्या आहेत. क्रिकेटबाबतही तसेच. प्रत्येक देशाच्या क्रिकेट मंडळाची स्वत:ची अधिकृत साइट आहे. त्यावर त्या देशातल्या स्थानिक स्पर्धांबाबत अधिक तपशील मिळू शकतो. भारतीय क्रिकेट मंडळाची अधिकृत साइट http://www.bcci.tv/ ही आहे. उदा. एखाद्या संघात एखादा नवोदित खेळाडू आला, तर त्याची जुजबी माहिती वर्तमानपत्रांना देण्यात येते. पण त्याची खरी माहिती पाहायची असेल, तर अशा साइट्स उपयोगी पडतात.

जे क्रिकेट व बुद्धिबळाचे, तेच अन्य खेळांचे. फुटबॉल, बास्केटबॉल, लॉन टेनिस (विम्बल्डनची साइट http://www.wimbledon.org/ en_GB/index.html) बॅडमिंटन ( http:// www.badmintonindia.org /home.html) या सर्वांच्या प्रमुख संघटना, प्रत्येक देश, त्या देशांची प्रमुख संघटना आणि बऱ्याच वेळेस राज्यांच्या संघटना यांच्याही साइट्स आहेत. टीव्हीवर एखादी मॅच लाइव्ह पाहात असताना मजा येते खरी; पण एखाद्या बाबीविषयी बॅकग्राऊंडर हवा असेल तर इंटरनेटचाच आधार घ्यावा लागतो. शिवाय प्रत्येक इंग्रजी वृत्तपत्रांच्या साइटवर क्रीडा विषयक बातम्यांसाठी वेगळी लिंक दिलेली असते. उदा. टाइम्स ऑफ इंडियाची क्रीडाविषयक लिंक http:// sports.timesofindia.indiatimes.com/ अशी आहे.

जगभरातून क्रीडाप्रेमी वेगवेगळ्या खेळांच्या साइटवर लॉगीन करत असतात. काहींना भारत-ऑस्ट्रेलिया कसोटीचा लाइव्ह स्कोअरबोर्ड पाहावासा वाटतो, तर काहींना विम्बल्डन मॅचेसचा पॉईंट बाय पॉईंट आढावा घ्यायचा असतो, तर काहींना आनंदची जगज्जेतेपदाच्या दिशेने चाललेली वाटचाल पाहायची असते. खेळ कोणताही असो, इंटरनेट तुमच्या सेवेसाठी हजर आहे